Өтіп бара жатқан доңыз жылы еліміз үшін елеулі оқиғаларымен есте қалды. Биыл жаңа Президентімізді сайлап, әлеуметтік-экономикалық салаларда оң өзгерістер орын алды. Жаңа тарих бетін ашқалы отырған қазақ халқы үшін тышқан жылы да табысты, жаңалықтарға мол жыл болмақ. Сонымен, 2020 жылы қазақстандықтарды қандай өзгерістер күтпек? Тарқатып көрейік.
Алдымен 2019 жылы күн тәртібінен түспеген көпбалалы аналардың жәрдемақысына тоқталсақ. 2020 жылдың басты жағымды жаңалығы көпбалалы отбасыларға табысына қарамастан төленетін жаңа мемлекеттік жәрдемақы болмақ. 2020 жылдың 1 қаңтарынан бас-тап еліміздегі барлық көпбалалы отбасыға табысына қарамастан мемлекеттік жәрдемақы төленеді. Ай сайынғы жәрдемақы кәмелетке толмаған төрт және одан көп немесе 23 жасқа дейінгі күндізгі бөлімде оқитын студенттері бар көпбалалы отбасыларға беріледі. Мемлекеттік жәрдемақы бала санына қарай сараланады. Айталық, төрт баласы бар отбасыларға – 42 496 теңге, бес балаға – 53 127 теңге. Ал алты бала тәрбиелеп отырған отбасына – 63 757 теңге, жеті және одан да көп балаларға – 74 388 теңге төленеді. Айта кетейік, мемлекет аталған жәрдемақыны төлеуде отбасы мүшелерінің табысына қарамайды.
Сонымен қатар, жаңа жылдан бас-тап атаулы әлеуметтік көмекті төлеу жүйесі өзгереді. Атаулы әлеуметтік көмек бұрынғыдай алты немесе он екі айға емес, тоқсан сайын тағайындалады. Егер отбасының еңбекке жарамды мүшесі мемлекет ұсынған жұмыстан бас тартса, атаулы әлеуметтік көмек бүкіл отбасыға тоқтатылады. Бұған қоса, атаулы әлеуметтік көмек алып жүрген отбасылардың балаларына кепілдендірілген әлеуметтік пакет беріледі. Яғни, мектеп жасына дейінгі балалар азық-түлік және гигиеналық құралдармен қамтылса, мектеп жасындағыларына тегін ыстық тамақ, мектеп формасы мен оқу құралдары беріледі, күнделікті мектепке барып-келуге жұмсалатын жол шығыны өтеледі. Осылайша, мемлекет алаяқтық жолмен, табысын жасырып атаулы әлеуметтік көмек алып отырған отбасыларға тосқауыл қоймақ. Атаулы әлеуметтік көмек тек шынайы мұқтаж жандарға беріледі.
Тышқан жылы жалақыны өсіру де жоспарланып отыр. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жылғы тамыз кеңесінде алдағы төрт жылда ұстаздардың жалақысын екі есеге арттыруды тапсырған еді. Яғни, ұлағат иелерінің еңбек ақысы жыл сайын 25 пайызға артады.
Ал Қазақстанның еңбек заңнамасы бойынша, елімізде тек ең төменгі жалақының мөлшері ғана реттеледі. Қалғаны – жұмыс берушінің қалауына қарай. 2019 жылдың басынан бері әлеуметтік жауапкершілік аясында 203 мың кәсіпорын 1,2 миллион жұмысшының жалақысын 32 пайызға, 46 мың теңгеден 61 мың теңгеге дейін көтерді. Келер жылы мәдениет саласында қызмет етіп жүрген азаматтардың жалақысы 35-50 пайызға артпақ. Бұл турасында Қ.Тоқаев өзінің «Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауында: «Біз мәдениет саласында жұмыс істейтін азаматтарға жеткілікті түрде көңіл бөлмей отырмыз. Бұл – ең алдымен кітапхана, музей, театр қызметкерлеріне қатысты мәселе. Олардың еңбекақысы соңғы жылдары мүлде көбейген жоқ. Соның салдарынан мәдениет қызметкерлері, әсіресе жас мамандар жеңілдігі бар тұрғын үй бағдарламаларына қатыса алмайды. Мұндай ахуал осы кәсіптің беделін түсіріп, лайықты кадрлардың тапшылығы айқын сезілуде. Келесі жылдан бастап Үкімет мәдениет қызметкерлерінің еңбекақысын көтеруі тиіс» – деп нақты тапсырмалар берген болатын. Сонымен қатар, әлеуметтік сала қызметкерлерінің жалақысы да 30-60 пайызға дейін көтеріледі деп жоспарлануда.
2020 жылы ең төменгі базалық зейнетақы 800 теңгеге ұлғайып, 16 839 теңгені құрайды. Биыл ең төменгі зейнетақының мөлшері 36 108 теңге болса, келесі жылы 38 636 теңгеге жетеді. 2020 жылдың басынан қазақстандықтардың зейнетақысы инфляция деңгейіне қарай өседі.
Жыл сайын айлық есептік көрсеткіштің өсіп отыруына байланысты (2020 жылы 2 651 теңге), мемлекеттен балаларға, мүгедектерге, асыраушысынан айырылу бойынша, аса зиянды және ауыр жұмыстарда еңбек ететін адамдарға төленетін әлеуметтік жәрдемақылар да көбейеді.
Елбасы Н.Назарбаев жариялаған жас-тар жылының жабылу салтанатында ел Президенті студенттер үшін жағымды жаңалықты жеткізді. Қ.Тоқаев 2020 жылдың 1 қаңтарынан студенттердің шәкіртақысын 25 пайызға ұлғайтуды тапсырды. Келер жылдан бастап бакалаврда оқитын студенттер 20 949 теңгеден 26 186 теңгеге дейін, магистранттар 53 530 теңгеден 66 913 теңгеге дейін шәкіртақы алатын болады. Ал докторантурада оқитындардың стипендиясы 81 998 теңге мен 102 498 теңгенің аралығында болады.
2020 жылдан бастап елімізде пациенттерді қабылдау мен емдеу жаңаша форматта жүргізіледі. Оған себеп, Қазақстан міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіне көшкелі жатыр. МӘМЖ аясында мемлекет тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемін сақтайды.
Доңыз жылының үлкен жаңалықтарының бірі – мемлекет несие алып, оны төлей алмай жүрген жандардың банк алдындағы борышының бір бөлігін өтеп берген еді. Жаңа жылдан бастап кірісі күнкөріс деңгейінен төмен қазақстандықтарға кепілсіз кредит берілмейді. 2020 жылы ең төменгі күнкөріс деңгейі 31 183 теңгеге тең болады. Сонымен қатар, жұмыссыздар да несие ала алмайды. Өйткені банктен қарыз алу үшін соңғы 3-12 айдағы ресми табысты көрсету қажет. Айта кетерлігі, банктерге азаматтардың кредит бойын-ша берешегі 90 күннен асып кеткен жағдайда, комиссия есептеуге тыйым салынды.
Тышқан жылы кәсіпкерлер үшін де табысты болмақ. Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасына сәйкес, 2020 жылдың басынан бастап арнайы салық режимін қолданатын микро және шағын бизнес субъектілері табысқа салынатын салықтан үш жылға босатылады. Алайда бұл өзгеріс жер қойнауын пайдаланушылар, акциздік өнім өндірушілер, ойын бизнесі, сыртқы экономикалық қызмет қатысушыларына қатысы жоқ. Бұдан бөлек, шағын және орта бизнес-ке үш жылға тексеріс жүргізуге мораторий жарияланды. Алайда, тексеріс жұмыстары мүлдем тоқтап қалмайды. Кедендік тексеріс, кезікпе салық тексерісі, қылмыстық іс аясында және салық төлеушінің өтініші бойынша өз қызметіне қатысты жүргізіліп жатқан тексерістер қала береді.
Жаңа жыл автокөлік жүргізушілері үшін жағымсыз болмақ. Себебі, келер жылы жанармай бағасы көтеріледі деп күтілуде. 1 қаңтардан бастап бензин акцизі екі есеге дейін көтеріледі. Тоннасына 10 500 теңгеден 24 435 теңгеге дейін. Бұл өзгеріс өз кезегінде бензин бағасына әсер етеді. Бензин бағасы литріне 10 теңгеге өседі. Яғни, бір литр үшін акциз 8 теңгеден 18 теңгеге дейін ұлғаяды.
Осымен, еліміз жаңалықтарға толы тағы бір табысты кезеңді артқа тастап, жаңа жылға қадам басты. Келер жыл қазақстандықтар үшін жақсылыққа толы болмақ. Әсіресе, әлеуметтік салада болатын оң өзгерістер жұртшылықтың көңіліне қуаныш ұялатты. Қашанда жаңа жылдан тек жақсылық күтетін қазақ халқының сенімі ақталмақ. Лайым солай болғай.
Дайындаған С.НҰРАДИН
